Gündelik yaşamın olmazsa olmazlarından pek çok ürün, insan sağlığı için tehlike oluşturabilecek kimyasallar içeriyor. Yapışmaz tavalar, kozmetik, leke tutmaz kumaşlar, yangın söndürme köpükleri, besin ambalajları ve su geçirmez giysiler gibi pek çok üründe kalıcı kimyasallar ve polifloroalkil maddeler (PFAS) kullanılıyor. Ancak bu kimyasalların kullanımı çeşitli riskler barındırıyor. Doğada binlerce yıl kalabilen bu maddelerin; yetişkinlerde doğurganlığın azalmasıyla, çocuklarda gelişim geriliğiyle ve bazı kanser türlerinde yakalanma riskinin artmasıyla ilişkili olduğu düşünülüyor.
Uzmanlar uzun süredir bu kimyasallardan kurtulmanın, hiç değilse zararsız organik bileşiklere dönüştürmenin yollarını araştırıyorlardı. Şimdilerde yayımlanan bir çalışma ise PFAS’ların olası zararlarını en aza indirgeme konusunda umut verici görünüyor. Environmental Science and Technology dergisinde yayımlanan çalışma, PFAS’ları granül aktif karbon (GAC) ile ısıtmanın bu kimyasalları parçalayabileceğini gösteriyor.
Filtrelemede sıklıkla kullanılan GAC, karbon açısından zengin malzemelerin ısıtılması sonucu elde edilen granüllerden oluşuyor. Kullanımının yaygın olmasının yanı sıra temin kolaylığıyla da öne çıkıyor. Elde edilen son verilere göre PFAS, GAC ile ortalama 300°C’de ısıtıldığında yüzde doksan oranında mineralleşiyor ve zararsız inorganik florine dönüşüyor. Mevcut yöntemler uygulandığında bu işlem için 700°C’yi aşan sıcaklıklar, yüksek basınç veya çözücüler gerekirken; GAC ile bu gereklilikler ortadan kalkıyor. Çalışmanın yazarlarından ve Missouri Üniversitesi’nden Feng Xiao “Çok yüksek sıcaklıklara veya organik çözücülere ihtiyaç yok. PFAS’ı sadece granül aktif karbon (GAC) ile ısıtmanız yeterli.” diyerek GAC kullanımının avantajlarına bir kez daha değiniyor.
Dr. Xiao’ya göre GAC’ın az maliyetli ve uzun ömürlü olması yeni yöntemi daha ekonomik, çevre dostu ve erişilebilir kılıyor. “GAC devreye girdiğinde PFAS’ın termal bozunumu çok daha hızlı gerçekleşiyor ve mineralizasyon daha yoğun oluyor. Ters ozmoz gibi yöntemlerle karşılaştırıldığında pahalı değil ve sıradan bir fırında yerel ölçekte yapılabilir.”
PFAS kirliliği hakkında yapılan bu çalışma, sürdürülebilir bir gelecek için önemli yapı taşlarından biri olabilir. “Ortabatı’da çok fazla herbisit kullanıyoruz ve hayvanlara birçok ilaç veriyoruz. Bunlar yüksek miktarda PFAS içerebiliyor,” diyor Dr. Xiao. “Bu yeni yöntemle, bu maddelerin hayatımızdaki miktarını ciddi şekilde azaltabiliriz.”